ارگونومي كامپيوتر

                                                                     

ارگونومي كامپيوتر :
ارگونومي كامپيوتر يعني مطالعه و بررسي عوامل انساني در ارتباط با كامپيوتر .
 يكي ازاهداف اصلي ارگونومي كامپيوتر،‌تضمين مناسب بودن دستگاه براي استفاده انسان است .

رعايت اصول ارگونومي در كاربا كامپيوتر :
توليد كنندگان تجهيزات وسايل كامپيوتر ( مانند صفحه كليد ، ماوس ، ميز و صندلي و ساير وسايل كامپيوتر ) اكنون سعي مي كنند تا محصولات خود را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و توليد كنند .
رعايت اصول ارگونومي سبب كاهش ضايعات چشم ، سردرد و كمردرد اپراتورها و كاربران كامپيوترها مي شود .
 وجود شرايط نامناسب در محيط كاري و عدم توجه به موارد ايمني هنگام كار با كامپيوتر ممكن است در بلند مدت سبب بروز بيماري ها و ناهنجاري ها شود .

ارگونومي اجزاي موجود در محيط كار باكامپيوتر :
اگر براي انجام فعاليت‌ها در محيط كار از كامپيوتر استفاده مي شود ، به منظور جلوگيري از عوارض ناشي از كار با كامپيوترتوصيه مي شود كه اصول ساده اي كه در مورد تجهيزات موقعيت و مكان كار با كامپيوتر در ذيل ذكر گرديده  رعايت گردد تا بتوان تا حـدودي ازاين عوارض جـلوگيري كرد :

 

 صندلي :
صندلي مورد استفاده در محيط كار با كامپيوتر بايد از خصوصيات زير برخوردار باشد :
-1 داراي پشتي باشد ، به صورتي كه گودي كمر را در بر گيرد و ( پشتي ) از نظر افقي و عمودي تراز باشد .
-2 چرخان باشد .
-3 از هر نظر )زوايا و فواصل (   قابل تنظيم باشد .
- 4داراي پايه اي محكم باشد .
-5 روكش آن از جنسي باشد كه هوا را از خود عبور داده و سبب تعريق نشود و لغزنده نيز نباشد .
-6 لايه داخلي آن 2 تا 3 سانتيمتر ضخامت داشته باشد .
-7 حداقل عرض آن 40 سانتيمتر باشد .
-8 چرخ آن قابليت حركت بر جنس كفپوش اتاق را داشته باشد .
-9 ارتفاع آن با ارتفاع ميز متناسب باشد .
بر اساس اصول ارگونومي كه از سوي سازمان بين المللي توصيه شده ، ارتفاع نشمينگاه صندلي بايد 25 الي 35 سانتيمتر پايين تر از سطح ميز كار در نظر گرفته شود . 

 ميز كار :
-1 ارتفاع سطح ميز كار بايد قابل تنظيم باشد .
-2 فضاي در نظر گرفته شده براي پاها در زير ميز بايد مناسب باشد .
-3 سطح ميز كار بايد به اندازه اي بزرگ باشد كه جاي كافي براي تمامي اشيا و وسايل موجود باشد .
وسايلي كه در هنگام كار بيشترين موارد استفاده را دارند ، بايد در نزديكي اپراتور و در دسترس وي قرار داشته باشد و ساير وسايل نيز بايد به صورتي منظم در جاي خود قرار گيرند . لازم به ذكر است كه اگر امكان استفاده از يك ميز بزرگ وجود نداشــته باشــد ، يا فضـاي روي ميز كوچك باشد ، مي توان با استفاده از پايه متحرك مانيتور ، ضمن تنظيم فواصل و ارتفاع مانيتور در بهترين حالات مطابق با اصول ارگونومي ، از فضاي موجود نيز حداكثر استفاده را نمود كه اين وسيله با امكان چرخش 360 درجه به دور محور خود حركت وضعي و انتقالي ، قابليت تنظيم محيط كار را تا حد بسيار زيادي افزايش مي دهد و در اثر افزايش قابليت تنظيم فواصل و ارتفاعات
مورد نياز  ، از خســتگي ســتون مهـره ها و ساير اندام ها جلوگيري مي شود .
-4 سطح ميزكار نبايد سفيد يا خيلي تيره باشد ، چون به نامساعد شدن شرايط روشنايي كمك مي كند

مانيتور :
بطور كلي مانيتورها ، ممكن است دو نوع خطر را براي افراد به وجود آورند كه عبارتند از :
الف ) خطر درخشندگي نور و يا انعكاس و بازتاب نور محيط اطراف به چشمان فرد
ب ) خطر تشعشع
از لحاظ اصول ارگونومي در هنگام كار با مانيتورها ، خصوصيات و اصول زير بايد مورد توجه قرار گيرند :
- 1بالاترين قسمت صفحه مانيتور در امتداد ديد اپراتور قرار گيرد .
-2 فاصـله بين چشــم ها تا صــفحه مانيتور بين 30 تا 60 ســانتي متر و در بعضــي مـوارد در بهترين حالت ،‌ 46 سانتي متر توصيه شده است .
-3 صفحه مانيتور نبايد درخشندگي داشته باشد و نور را نيز نبايد منعكس كند .
-4 تصاوير روي صفحه مانيتور بايد واضح و خوانا باشند .
-5 جهت كاهش انعكاس نور محيط اطراف در مانيتور ، بايد ضمن تنظيم مانيتور ، درخشندگي را نيز در منبع توليد آن كنترل نمود ) كاهش داد (
-6 مانيتورها بايد در مكاني دورتر از پنجره و در امتداد قائم با آنها قرار گيرند .
- 7براي جلوگيري از انعكاس نور ، پس از تنظيم محيط كار مي توان از يك فيلتر شيشه اي يا نوري استفاده نمود .
 -8 براي جلوگيري يك زاويه ديد مناسب به صورتي كه صفحه مانيتور در ميدان ديد فرد واقع شود ، گردن بايد راست نگاه داشته شود و مسير ديد نيز بايد به سمت پايين باشد
- جهت افزايش قابليت تنظيم مانيتور نيز مي توان از پايه متحرك استفاده نمود . اين وسيله به ما امكان مي دهد كه با افزايش قابليت تنظيم فواصل بر اساس اصول ارگونومي ضمن قراردادن مانيتور در محل مناسب ( از نظر قرار گرفتن در امتداد ديد ) فاصله مناسبي را نيز بين فرد و مانيتور به وجود آورد و در نتيجه با پديد آوردن مناسب ترين شرايط ديد از خستگي چشم و ساير عوارض چشمي و هم چنيــن سايــر ناراحتـي ها و عـوارض استـخوانــي ماهيچه اي جلوگيري نمائيم .
-10 در مواقعي كه از كامپيوتر براي اموري چون تايپ يا حروفچيني استفاده مي شود ، بايد از يك نگهدارنده قابل تنظيم ( copy holder ) در كنار مانيتور استفاده نماييد .
-11 براي جلوگيري از خطرات ميادين الكترومغناطيسي هيچ گاه نبايد در پشت مانيتور قرار گرفت .

صفحه كليد :
-1 صفحه كليد مورد استفاده بايد در دسترس فرد و در محلي قرار گيرد كه در هنگام كار با آن ، ساعد و بازوها زاويه اي بين 80 تا 100 درجه ايجاد نمايند . در اين حالت باز و بايد به زمين عمود باشد و مچ نبايد هيچ گونه فشاري را متحمل شود و نبايد به بالا پايين يا داخل خم شود . براي اين منظور مي توان از تكيه گاه مخصوصي استفاده نمود .
-2 صفحه كليد بايد از بدنه كامپيوتر مجزا باشد .
- 3صفحه كليد بايد بطور دقيق در جلوي فرد قرار گيرد .

ماوس :
-1 امروزه ماوس ها با شكل‌هاي مختلف وارد بازار شده اند.بنابراين انتخاب ماوس عامل مهمي در هنگام كار با كامپيوتر مي باشد .
- 2حتي المقدور ماوس وصفحه كليد هم سطح باشند .
-3 در هنگام كار با موس ، مچ دست و ساعد بايستي داراي تكيه گاه باشند .
-4 از كليدهاي ميانبر به جاي استفاده از ماوس كمك بگيريد: مانندctrl+s براي ذخيره كردن و ctrl+pبراي چاپ كردن .
-5ازپدهايي (صفحه هاي مخصوص ماوس) كه امروزه به عنوان پد طبي مطرح مي باشد، استفاده گردد .

 نورپردازي محيط كار :
قرار دادن روشــنايي و انتخاب ميزان مناســـبي از نور مي تواند توانايي شخص را در هنگام ديدن تصاوير بر روي مانيتور افزايش دهد. اگر روشنايي بسيار زياد  باشد و يا نور بيش از اندازه مناسب بر روي صفحه مانيتور بيافتد ، براي ديـدن تصـاويـر بر روي مانيـتور دچــار مشـكل شــده و نمي توان تصاوير را به وضوح مشاهده كرد، بنابراين موجب خستگي چشم و سردرد مي‌گردد
1-ميز كامپيوتر و مانيتور خود را به گونه اي در محيط كار قرار دهيد كه پشت به پنجره محيط كار باشد و نور بيرون ازاتاق بر روي مانيتور تابيده نشود و يا از پرده و نور گير در پشت پنجره ها استفاده شود تا از ورود نور درخشان جلوگيري بعمل آيد .
2- ازنورهاي مهتابي وخورشيدي بطور تركيبي در محيط كار استفاده گردد تا روشنايي مناسبي جهت خواندن در اختيار داشته باشيد .
3-در صورت استفاده از چراغ هاي مطالعه، منبع نور را به موازات خط ديد خود قرار دهيد .
4-در صورتي كه از مانيتور LCDاستفاده مي گردد،ميزان روشنايي بيشتري مورد نياز مي باشد .
5-منابع روشنايي درخشان كه در پشت صفحه نمايش قرار دارند مي توانند براي كاربران با كامپيوتر مشكل ايجاد كنندو در واقع ديدن صفحه كار را بطور واضح برايتان مشكل مي سازد .
هنگامی که بدن بیش از حد به جلو خم شده باشد، شانه و عضلات گردن قادر به نگه داشتن وزن سر نیستند. به یاد داشته باشید که بیشتر دردهای ناحیه گردن و پشت که هنگام کار با کامپیوتر عارض میشوند، به دلیل قرار گیری نادرست بدن روی صندلی و پشت میز است. این مساله یک مشکل عمومی بین کودکان مدرسه ای و بزرگسالان کارمند است .
هنگام کار پشت خود را تا حد امکان صاف نگه دارید. از خم شدن روی صفحه کلید بپرهیزید و سعی کنید صفحه کلید را تا حد امکان بالا بیاورید تا مجبور نباشید ساعات طولانی به پایین نگاه کنید. مدام صاف نشستن را به خود یاد آوری کنید. حتا میتوانید یک یادداشت روی صفحه نمایشگر(مونیتور) کامپیوتر خود نصب کنید و هربار با دیدن آن طرز نشستن خود را تنظیم کنید. در طی زمان بالاخره به صاف نشستن عادت خواهید کرد .
اگر شما هنگام کار در ساعات طولانی، به درد جدی در ناحیه گردن مبتلا میشوید، شاید به جا به جا کردن صفحه نمایشگر نیاز باشد. ساختار و استخوان بندی طبیعی گردن بعضی افراد طوری است که نگاه کردن به چپ یا راست در مدت زمان طولانی موجب دردهای شدید گردن میشود . این افراد میتوانند به سادگی و با جا به جا کردن صفحه نمایشگر روی میز خود از بروز این مشکل جلوگیری کنند. شاید شما تبلیغاتی را با این مضمون دیده باشید که کار کردن با کامپیوترهای قابل حمل (laptop) و یا با قرار دادن صفحه کلید بر روی پا چقدر آسان است. اما اینطور نگاه کردن به پایین میتواند خسارات جبران ناپذیری بر گردن و ستون مهره ها وارد کند. اگر دچار مشکلی چون گرفتگی و خشکی گردن دارید، از این حالت قرار دادن کامپیوتر بپرهیزید .
استراحت و انجام حرکات کششی بهترین راه مقابله با دردهای این چنین است .
مدام به خود یاد آوری کنید که در بین کار به خود استراحت بدهید. بایستید، چند حرکت کششی انجام دهید و پشت خود را صاف کنید. اگر بتوانید هر 15 دقیقه حتا کشش کوتاهی هم به عضلات خود بدهید ایده آل است. در غیر این صورت سعی کنید هر 45 دقیقه از جای خود بلند شوید، چند قدم راه رفته و کششی به عضلات خود بدهید. به این کار که کلا حدود 3 تا 5 دقیقه طول میکشد، به چشم یک نوع وقت تلف کردن نگاه نکنید، در طول زمان متوجه خواهید شد که ارزشش را دارد و بازده کاری شما هم بیشتر شده است .

وضعیت نشستن و استفاده از کامپیوتر :
با یک معاینه کوتاه متوجه میشوید که آیا صندلی شما مشکل ساز هست یا خیر. آیا ارتفاع صندلی شما طوری هست که قرارگیری شما بدون اشکال و خمیدگی یا کش آمدن عضلاتتان انجام بگیرد؟ مشکلی با تنظیم صفحه کلید و صندلی خود ندارید؟ اگر مشکلی هست، یک صندلی دیگر را امتحان کنید . از همه بهتر این است که صندلی خریداری کنید که مخصوص افرادی با مشکلات پشت طراحی شده است. این صندلیها شاید گران باشند یا خنده دار به نظر برسند اما درد موضوع خنده آوری نیست و اگر چیزی بتواند در کم کردن یا پیشگیری از درد کمک کند باید از آن استفاده کرد .

نتیجه گیری آخر :

 در نهایت دلایل متعددی برای بروز درد پشت و یا گردن وجود دارند و خودتان بهتر از هر کس میتوانید آن را بیابید. فقط نکته در این است که این درد بیش
از هر چیز ریشه ای فیزیکی دارد، بیش از حد به امکانات روانی بروز چنین دردهایی نیاندیشید. چون تنشهای عصبی، نارضایتی شغلی، فشارهای عصبی کمبود خواب و... ممکن است گاهی موجب در شوند اما گردن درد،گردن درد است و هنگامی که میتوانید با اجرای نکات ساده آنرا برطرف کنید، چرا زندگی را به کام خود تلخ میکنید
مردم به سادگی وقت بسیاری را به حالت نشسته میگذرانند. شیوه نشستن آنها، همراه با حرکات مکانیکی و تکرار شونده و اینکه مدت طولانی در یک حالت قرار گرفته اند، دردهای مختلفی در بدن آنها ایجاد میکند که در صورت تغییر رویه ندادن به شکل مزمن درخواهد آمد .
مشکلات عمده ای که کاربران کامپیوتر از آن شکایت دارند هر نوع درد عمومی تا دردهای موضعی چون گردن درد، درد قسمتهای بالایی یا پایینی پشت و دردهایی در مچ دست و لگن را در بر میگیرد. علائم هشدار دهنده جدیتری چون خواب رفتگی یا بی حسی، نشان دهنده مشکلات جدی تر و مزمن تری هستند که در اثر جدی نگرفتن دردهای کوچک در طول زمان ایجاد شده اند. " هنگامی که درد دلیلی چون آسیبهای ناشی از زمین خوردگی یا تصادفات و ... نداشته باشد، دلیل آن معمولا به نوع کار بستگی دارد. مشکل در ابتدا به صورت یک درد یا گرفتگی بروز میکند که چند روز دوام می آورد و ظاهرا دلیل خاصی هم ندارد، گاهی اوقات مشکل به صورت یک حس ناراحتی کلی و خشکی بدن و مفاصل خواهد بود و اکثرا هنگام خواب توجه فرد مبتلا را به خود جلب میکند یعنی زمانی که آها در آرامش بوده و بیشتر متوجه بدن خود هستند .

تهيه و تنظيم :صالح نورحيدري

كارشناس بهداشت حرفه اي